Η χρήση ραδιοσυχνοτήτων (RFA) αποτελεί μια σύγχρονη, ελάχιστη επεμβατική μέθοδο που χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου. Συνιστά μια από τις μεθόδους κατάλυσης των νεύρων με την εφαρμογή της οποίας προκαλείται ελεγχόμενη καταστροφή ιστών με τη χρήση θερμότητας (θερμοπηξία). Ωστόσο, έχει βρεθεί ότι η συγκεκριμένη τεχνική δεν δρα μόνο με την ανάπτυξη θερμότητας αλλά και μέσω ανάπτυξης στο σημείο που εφαρμόζεται ενός ηλεκτρικού και μαγνητικού πεδίου που επιδρά στη λειτουργία των τοπικών νευρικών κυττάρων, μεταβάλλοντας την αγωγή των επώδυνων ερεθισμάτων.
Σήμερα χρησιμοποιούνται δύο μορφές θεραπείας με ραδιοσυχνότητες:
• η συνεχής RFA: χρησιμοποιεί μια σταθερή έξοδο υψίσυχνου ρεύματος ώστε να παράγει θερμοκρασίες 4SoC ή περισσότερο (συνήθως ως και 80°C), με αποτέλεσμα την κατάλυση των νεύρων μέσω θερμοπηξίας και τη διακοπή της μετάδοσης των επώδυνων σημάτων προς το νωτιαίο μυελό και τον εγκέφαλο.
• η παλμική RFA: εξασφαλίζει μια κλινικά σημαντική ροή ρεύματος στο νεύρο χωρίς όμως να αυξάνεται υπερβολικά η θερμοκρασία τοπικά (έως 42° C). Έτσι, η επίδραση στο νεύρο – στόχο δεν είναι καταστρεπτική αλλά νευροτροποποιητική, προκαλώντας σημαντική μείωση της μετάδοσης των επώδυνων ερεθισμάτων.
Ενδείξεις εφαρμογής της RF
Η θεραπεία με ραδιοσυχνότητες ενδείκνυται για την αντιμετώπιση του αλγαισθητικού πόνου, δηλαδή του πόνου που προέρχεται από ενεργοποίηση υποδοχέων που βρίσκονται σε όλους τους ιστούς εκτός από το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα και συνδέεται με βλάβη των περιφερικών νεύρων. Επίσης έχει ένδειξη και σε ορισμένες μορφές νευροπαθητικού πόνου, με συνεχή και περιορισμένη κατανομή, που είναι ανθεκτικές στη συντηρητική θεραπεία.
Ενδείξεις:
• Απονεύρωση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων στην αυχενική, θωρακική και οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης. Οι ασθενείς αυτοί εμφανίζουν πόνο στη μέση ή και στον αυχένα (και πιο σπάνια στο θώρακα), που σχετίζεται με εκφυλιστικές αλλοιώσεις, τραυματισμό ή κακή θέση.
• Πόνος από αλλοιώσεις στις ιερολαγόνιες αρθρώσεις
• Νευραλγία τριδύμου
• Μεσοπλεύριες νευραλγίες
• Επώδυνες καταστάσεις από περιφερικά νεύρα
• Ριζιτικός πόνος ή ριζοπάθεια (από κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου, σε ριζίτιδα μη σαφούς αιτιολογίας και στο σύνδρομο 12ης πλευράς).
• Δισκοπάθεια
• Οστεοχονδρίτιδα γόνατος
• Κεφαλαλγίες / Ημικρανίες
• Μετατραυματικές καταστάσεις
• Kαρκινικός πόνος από προσβολή οργάνων (πάγκρεας, ήπαρ, στομάχι)
Αντενδείξεις εφαρμογής της RFA:
Η μέθοδος δεν εφαρμόζεται σε ασθενείς που:
• λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή
• παρουσιάζουν διαταραχές πήξης του αίματος
• εμφανίζουν σοβαρή ψυχοπαθολογία
• εμφανίζουν πόνο κεντρικής αιτιολογίας, δηλαδή πόνο που σχετίζεται με βλάβη ή δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος (εγκέφαλου, νωτιαίου μυελού).
Να σημειωθεί ότι σε περιπτώσεις ασθενών που φέρουν βηματοδότη χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή καθώς υπάρχει ο κίνδυνος ασυστολίας κατά την εφαρμογή της μεθόδου. Επίσης, σε ασθενείς με νευροδιεγέρτη σπονδυλικής στήλης πρέπει να διακοπεί η λειτουργία του κατά την εφαρμογής των ραδιοσυχνοτήτων.
Η τεχνική της RFA
Πριν ξεκινήσει η διαδικασία χρησιμοποιείται τοπική αναισθησία και λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα αντισηψίας. Με ακτινοσκοπική καθοδήγηση επιβεβαιώνεται η ακριβής θέση του στόχου. Έπειτα μια ειδική βελόνη κατευθύνεται ακριβώς στο στόχο και μέσα από αυτή τοποθετείται ένα ηλεκτρόδιο που συνδέεται με τη γεννήτρια ραδιοσυχνοτήτων. Το ηλεκτρόδιο θερμαίνεται με χρήση ενός από τους δύο τύπους
ραδιοσυχνότητας για μερικά λεπτά και επέρχεται η θεραπευτική δράση. Η διαδικασία δεν είναι επώδυνη για τον ασθενή χάρη στην εφαρμογή τοπικής αναισθησίας, ενώ δεν απαιτείται νοσηλεία και ο ασθενής επιστρέφει σπίτι του μετά την επέμβαση.
Αποτελεσματικότητα της μεθόδου
Υπάρχουν ισχυρά κλινικά στοιχεία ότι η RFA μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ανακούφιση του πόνου σε περιπτώσεις νευραλγίας τριδύμου, ριζιτικού πόνου και του πόνου της σπονδυλικής στήλης.
Σε μελέτη 100 ασθενών με νευραλγία τριδύμου αντιμετωπίστηκαν με την εφαρμογή ραδιοσυχνότητας το 92,5% ανέφερε άριστη ή σημαντική ανακούφιση του πόνου. Η μελέτη, μάλιστα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η RFA αποτελεί θεραπεία εκλογής για περιπτώσεις νευραλγίας τριδύμου ανθεκτικές στη φαρμακευτική αγωγή ή όταν η φαρμακευτική αγωγή αντενδείκνυται λόγω ενδεχόμενων παρενεργειών για τον ασθενή.
Η απονεύρωση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων στην αυχενική και την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης είναι μια από τις κυριότερες ενδείξεις της RFA και η αποτελεσματικότητά της έχει τεκμηριωθεί από μεγάλες μελέτες. Σε πρόσφατη ανασκόπηση της Αμερικανικής Ένωσης Επεμβατικών Ιατρών Πόνου (ASIPP), σχετικά με την αντιμετώπιση του χρόνιου σπονδυλικού πόνου επεμβατικά, η απονεύρωση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων στην αυχενική και την οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης, είναι ισχυρά τεκμηριωμένη τεχνική για μικρό χρονικό διάστημα (3-6 μήνες) και μέτρια τεκμηριωμένη για χρονικό διάστημα πλέον του έτους.